Algemeen
Grote fout bij RTL-debat zorgt voor flinke kritiek
Kritiek op RTL-debat: “Fout om Rob Jetten uit te nodigen in plaats van Joost Eerdmans”
Gisteravond zaten politieke volgers en nieuwsgierige kijkers klaar voor het grote RTL-verkiezingsdebat, dat vooraf flink was aangekondigd als hét moment waarop de belangrijkste partijleiders de degens zouden kruisen. Maar in plaats van een spetterend debat, bleef de avond voor velen achter als “vlak” en “onvolledig”. Critici, onder wie mediadeskundige Victor Vlam, menen zelfs dat RTL een strategische fout heeft gemaakt door Rob Jetten (D66) uit te nodigen in plaats van Joost Eerdmans (JA21).
Wilders afwezig om veiligheidsredenen
De grootste afwezige van de avond was onmiskenbaar Geert Wilders (PVV). Zijn lege plek viel direct op in het decor van de studio. De partijleider besloot niet aanwezig te zijn, nadat bekend werd dat hij volgens de NCTV op een lijst zou staan van een Antwerpse terreurcel.
Vanwege de dreiging had Wilders zijn campagne voorlopig stilgelegd en laat hij zich niet in het openbaar zien. RTL had geprobeerd een oplossing te vinden door het debat te verplaatsen naar de streng beveiligde Tweede Kamer, maar ook dat aanbod sloeg Wilders af.
Het nieuws leidde tot teleurstelling onder een deel van de kijkers, die het debat zonder de PVV-leider “onvolledig” vonden. Wilders staat al jaren bekend als een polariserende, maar invloedrijke debater — iemand die, of men het nu met hem eens is of niet, zorgt voor vuurwerk in discussies.
Rob Jetten neemt de lege plek in
De lege stoel van Wilders werd ingevuld door Rob Jetten, de partijleider van D66. En juist dát besluit stuitte op felle kritiek. Volgens diverse mediakenners was de keuze voor Jetten niet logisch, omdat zijn partij al vertegenwoordigd werd in andere debatten en inhoudelijk ver afstaat van de PVV.
Victor Vlam schreef op X (voorheen Twitter):
“Voor de inhoud was het beter geweest als JA21 bij het RTL-debat op de plaats van Wilders kwam, en dus niet D66.”
Volgens hem had de redactie er beter aan gedaan om iemand uit het rechtse, conservatieve kamp te kiezen, zodat het debat evenwichtiger was geweest. “Zonder vertegenwoordiging van dat blok mist het gesprek een belangrijk deel van het politieke spectrum,” aldus Vlam.
“Saai en voorspelbaar”
Met de deelname van Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA), Dilan Yesilgöz (VVD), Henri Bontenbal (CDA) en Rob Jetten (D66), bleef het debat volgens veel kijkers steken in bekende standpunten. “Er werd niets nieuws gezegd,” schreef een gebruiker op sociale media. “Het leek meer op een herhaling van campagnepraatjes.”
Een andere kijker merkte op: “Het was beleefd, maar er miste pit. Iedereen hield zich in.”
Het gebrek aan politieke spanning werd breed gedeeld op X. Zelfs trouwe RTL-kijkers gaven toe dat ze halverwege waren afgehaakt. “Zonder Wilders is er geen debat,” klonk het bij velen.
Reclameblokken storen de kijker
Wat het kijkplezier verder ondermijnde, waren de lange reclameonderbrekingen. Volgens critici zorgden de vier commerciële pauzes ervoor dat de vaart volledig uit het debat verdween.
Victor Vlam schreef daarover:
“Het RTL-debat zou beter zijn zonder al die lange reclameblokken. Vier in totaal. Dat haalt de vaart eruit. Ja, RTL is commercieel, maar er is ook wat voor te zeggen om je dienstbaar op te stellen aan de samenleving in verkiezingstijd.”
Zijn observatie werd breed gedeeld. Ook politiek analist Raymond Mens viel hem bij:
“In de meeste landen heb je nooit reclame tijdens verkiezingsdebatten, ook niet op commerciële zenders. Zelfs CNN en ABC in de VS onderbreken hun debatten niet.”
Veel kijkers vonden het zonde dat de spanning telkens wegviel. “Net als het interessant wordt, komt er weer een blokje advertenties,” schreef iemand op X.
Complimenten voor debatleider
Toch was er ook lof. Fons Lambie, die het debat leidde, kreeg unaniem complimenten voor zijn optreden. Victor Vlam noemde hem een “voortreffelijke debatleider”:
“Hij houdt orde zonder zichzelf te veel op de voorgrond te plaatsen.”
Ook kijkers prezen zijn rustige stijl en vermogen om deelnemers bij de les te houden. “Hij gaf iedereen de ruimte, maar liet het niet ontsporen,” schreef een kijker.
Een debat dat niet loskwam
Ondanks de goede voorbereiding en professionele presentatie miste het RTL-debat volgens veel commentatoren de energie en scherpte die zulke avonden normaal kenmerken. Met vier partijen uit het midden en linkse spectrum bleef het debat vooral technisch en beleidsmatig.
De onderwerpen — klimaat, koopkracht en veiligheid — kwamen uitgebreid aan bod, maar leverden weinig nieuwe inzichten op. Zelfs de momenten waarop deelnemers elkaar tegenspraken, klonken ingehouden.
“Je zag dat niemand een misstap wilde maken,” zegt een politieke verslaggever nuchter. “Het was meer een toneelstuk dan een echt debat. Zonder Wilders ontbrak de vonk die het gesprek levendig maakt.”
Reflectie op de keuze van RTL
De keuze van RTL om Rob Jetten te laten deelnemen lijkt achteraf niet de gewenste dynamiek te hebben gebracht. Critici wijzen erop dat het belangrijk is dat verkiezingsdebatten alle stromingen in de samenleving vertegenwoordigen, juist in een tijd van polarisatie.
“Door alleen gematigde partijen uit te nodigen, lijkt het politieke landschap smaller dan het is,” zegt een communicatiestrateeg. “Dat is jammer, want het debat hoort een afspiegeling van Nederland te zijn.”
Een gemiste kans
Na afloop overheerste het gevoel dat het RTL-debat een gemiste kans was om het verkiezingsklimaat echt te laten bruisen. De afwezigheid van Wilders, de voorspelbare standpunten en de reclamepauzes maakten dat veel kijkers teleurgesteld achterbleven.
Toch bleef er ook begrip: veiligheid gaat voor alles, en het besluit van Wilders om weg te blijven werd breed gerespecteerd.
Slot: een debat zonder vuur
Hoewel de uitzending technisch goed verliep, ontbrak het aan het debatvuur dat veel kijkers gewend zijn. De conclusie van de avond werd treffend samengevat door een gebruiker op sociale media:
“RTL-debat: netjes, beleefd en goed geleid — maar zonder Wilders en zonder spanning. Een debat waar niemand echt iets van opschiet.”
Of het volgende debat wél de politieke energie weet te brengen waar kijkers naar verlangen, zal de komende weken moeten blijken. Eén ding staat vast: de campagne is pas net begonnen, maar de meningen zijn nu al stevig verdeeld.
Algemeen
Ingewijden melden doorbraak in formatie: DEZE partijen willen nu met elkaar gaan samenwerken
Formatie lijkt vastgelopen, maar onverwachte doorbraak brengt drie partijen weer samen aan tafel
De kabinetsformatie kende de afgelopen weken meer stilstand dan vooruitgang. Waar informateur Sybrand Buma eind vorige week nog stelde dat de gesprekken muurvast zaten, blijkt er nu toch beweging te ontstaan. Na een weekend vol telefoontjes, spoedoverleggen en stille consultaties is duidelijk geworden dat slechts drie partijen bereid zijn om met elkaar door te praten. Dat is opvallend en zelfs behoorlijk onverwacht, zeker gezien de politieke verhoudingen van de afgelopen maanden.
Volgens ingewijden, die vertrouwelijk spraken met RTL Nieuws, gaat het om D66, CDA en VVD. Daarmee vallen GroenLinks-PvdA en JA21 voorlopig af als directe gesprekspartners. Hoewel er nog geen officiële mededeling vanuit het formatieproces is gedaan, lijkt deze constatering inmiddels breed gedeeld in Den Haag.
Hoe deze nieuwe fase eruit gaat zien, is minder zeker. Een minderheidskabinet ligt voor de hand, maar kent stevige uitdagingen — vooral omdat de drie partijen samen slechts 66 zetels hebben. Dat is tien zetels minder dan nodig voor een meerderheid in de Tweede Kamer.
De situatie van vorige week: totaal vastgelopen
Vrijdag klonk informateur Sybrand Buma nog somberder dan ooit. “De boel zit vast,” zei hij openlijk na opnieuw teleurstellende gesprekken. Daarom riep hij vijf partijen bijeen om te onderzoeken of er überhaupt nog een weg vooruit mogelijk was.
Die partijen waren:
-
D66
-
CDA
-
VVD
-
GroenLinks-PvdA
-
JA21
Het idee van Buma was dat een bredere bijeenkomst tot nieuwe inzichten zou leiden. Maar achter de schermen werd al snel duidelijk dat het juist de breuklijnen blootlegde die al langer sluimerden.
De PVV buitenspel: Wilders weer geweerd van de formatietafel
Het besluit om de PVV niet uit te nodigen in deze gesprekken zorgde direct voor stevige reacties. PVV-leider Geert Wilders zei dat hij zich opnieuw buitengesloten voelde, iets wat volgens hem niet te rijmen is met de verkiezingsuitslag waarin zijn partij wederom groot werd.
De werkelijkheid achter de schermen is dat alle grote partijen behalve de PVV zelf een samenwerking met Wilders’ partij uitsluiten. Dat geldt voor D66, CDA, VVD én GroenLinks-PvdA. De politieke afstand op thema’s zoals rechtsstaat, migratie, Europa en grondrechten blijkt onoverbrugbaar.
Het gevolg: elk formatiepad waarin de PVV een rol zou spelen, is feitelijk geblokkeerd. Daarmee blijft de puzzel van een stabiel kabinet bijzonder lastig.
Het weekend van de telefoontjes: de echte doorbraak
In het weekend dat volgde, werd door alle betrokkenen intensief overleg gevoerd. De partijleiders belden elkaar over en weer, verkenners spraken met strategen en fracties stemden intern af wat hen nog acceptabel leek.
Uiteindelijk is daar een verrassende conclusie uit voortgekomen: alleen VVD, D66 en CDA zijn nog bereid om met elkaar verder te praten.
Het is een combinatie die de afgelopen maanden vaker is genoemd, maar steeds vroegtijdig sneuvelde door wederzijds wantrouwen, politieke vermoeidheid en uiteenlopende ambities.
Dat deze drie partijen nu tóch opnieuw om tafel gaan, geeft aan dat zij zich realiseren dat er simpelweg weinig alternatieven meer over zijn.
De blokkade van de VVD richting GroenLinks-PvdA
Een van de belangrijkste oorzaken voor deze nieuwe koers, is de houding van de VVD. De partij van Dilan Yeşilgöz heeft de deur naar GroenLinks-PvdA definitief gesloten. Hoewel deze combinatie in theorie wél een stabiel meerderheidskabinet zou kunnen vormen, zijn de verschillen op thema’s zoals belastingen, klimaat en migratie te groot gebleken.
Bovendien vreest de VVD dat GroenLinks-PvdA de koers van een kabinet sterk zou domineren, vooral op sociaal-economische onderwerpen. Daardoor blijft samenwerking tussen deze twee blokken uitgesloten.
Door deze harde lijn vervalt ook de optie van een extraparlementair kabinet met brede steun, omdat daar minstens bereidheid tot samenwerking voor nodig is.
Buma presenteert dinsdag zijn rapport
Informateur Buma zal dinsdag zijn verslag aanbieden aan de Tweede Kamer. Daar staan de belangrijkste bevindingen in, waaronder het feit dat drie partijen hebben aangegeven te willen doorpraten.
In dat verslag zal waarschijnlijk ook worden toegelicht waarom de vijf-partijenoptie geen haalbare route bleek en waarom alternatieven zoals een meerderheidskabinet of constructieve steun van buiten de coalitie onvoldoende basis vonden.
Minderheidskabinet: kansrijk of kansloos?
Hoewel VVD, D66 en CDA nu verder praten, wil dat niet automatisch zeggen dat er daadwerkelijk een minderheidskabinet komt. Er zijn nog veel vragen onbeantwoord:
-
Hoe zorgen deze drie partijen voor genoeg “gedoogsteun” in de Tweede Kamer?
Ze hebben 66 zetels — tien te weinig. Zonder een partij die op cruciale momenten bereid is om mee te stemmen, is regeren onmogelijk. -
Hoe stabiel is zo’n minderheidskabinet?
In Nederland zijn minderheidskabinetten zeldzaam en vaak kort van duur. -
Wie zou bereid zijn af en toe mee te stemmen?
JA21? GroenLinks-PvdA? Volt? Nieuw Sociaal Contract? Dat is nog totaal niet duidelijk.
Rol van JA21: voorlopig buiten beeld
Formeel is JA21 nog niet volledig afgeserveerd, maar D66 heeft al laten weten weinig te voelen voor een samenwerking. De partijen verschillen onderling sterk op onderwerpen zoals migratie, kunst & cultuur, internationale samenwerking en gelijke rechten.
Bovendien levert JA21 vanuit een rekenkundig perspectief weinig op:
-
In de Tweede Kamer komen VVD, CDA, D66 en JA21 samen tot 75 zetels — precies één zetel te weinig.
-
In de Eerste Kamer halen deze vier partijen slechts 14 van de 75 zetels. Een ongekend lage basis voor stabiel beleid.
Daarmee lijkt JA21 op dit moment geen sleutelspeler.
GroenLinks-PvdA: steun op afstand wél, kabinet niet
Een minderheidskabinet zonder JA21 kan in de Kamer soms rekenen op steun van GroenLinks-PvdA, bijvoorbeeld op sociaal beleid, klimaat of onderwijs. Maar daar zit een belangrijke nuance: GroenLinks-PvdA heeft zich herhaaldelijk uitgesproken tegen een minderheidskabinet en ziet het liefst een volwaardig meerderheidskabinet met duidelijke afspraken.
De partij van Jesse Klaver wil dat er verantwoordelijkheid wordt genomen, niet alleen incidenteel steun wordt gegeven. Daardoor is het allerminst zeker dat zij bereid zijn om structureel mee te bewegen.
De politieke werkelijkheid: weinig opties, veel druk
Wat nu ontstaat, is een situatie waarin drie partijen die elkaar eerder niet konden vinden, tóch opnieuw om tafel gaan. Niet omdat de samenwerking ineens ideaal is, maar omdat de alternatieven simpelweg ontbreken.
De druk vanuit de samenleving én de internationale context speelt daarbij mee:
-
Europa staat voor grote uitdagingen op het gebied van veiligheid en economie.
-
Binnen Nederland zijn er dringende dossiers zoals woningbouw, klimaat, zorg en migratie.
-
De tijd begint te dringen: een land kan niet te lang zonder duidelijke koers blijven.
Voor Buma en voor de drie partijen is nu de vraag of dit “doorpraten” een echte doorbraak kan worden — of slechts weer een tijdelijke pauze voor een volgende impasse.
Conclusie: voorzichtig optimisme, maar nog geen oplossing
De formatie is dus nog niet uit de problemen, maar er ligt wél een nieuwe route op tafel. VVD, D66 en CDA gaan verder praten, terwijl GroenLinks-PvdA en JA21 voorlopig niet direct betrokken zijn.
Wat dit concreet betekent — een minderheidskabinet, een extraparlementaire variant of nóg een nieuwe poging — zal de komende weken moeten blijken.
Voor nu is er één zekerheid: dit was een onverwachte, maar belangrijke verschuiving in een formatie die tot voor kort volledig muurvast leek te zitten.