Algemeen
Als een kind zijn of haar neus bedekt voor de foto, weet je maar beter wat het betekent
Ik zou mezelf niet als oud beschrijven in het grote geheel der dingen, maar het voelt alsof het internet op een unieke manier maakt dat ik me ouder en versleten voel.
Misschien herken je wat ik bedoel. Soms merk ik dat ik taal lees die ik nauwelijks begrijp, om dan te beseffen dat het Engels is, het is gewoon de hippe, nieuwe slang die de jongeren tegenwoordig gebruiken. Andere keren kom ik een nieuwe beweging tegen – neem bijvoorbeeld ‘cancelen’ – en vraag ik me af wanneer en waar ik achter ben gebleven.
Dan zijn er nog de online trends die lijken op te komen en te gaan als een zomerse oogst. Ik zou liegen als ik zou zeggen dat ik persoonlijk aandacht heb besteed aan een van hen in het verleden, maar dat betekent niet dat ze tijdens hun korte periode in de zon niet extreem populair worden.
Sommige van dergelijke trends, zoals de ALS ice bucket challenge, zijn positieve drijfveren van liefdadigheid, waarbij mensen worden aangemoedigd om hun momentum toe te voegen aan een kracht die echte verandering in de wereld wil bewerkstelligen.
Anderen zijn misschien niet zo voordelig voor de samenleving als geheel. Anderen zijn nog steeds ronduit gevaarlijk (zie bijvoorbeeld de tide-pod challenge waarover wordt beweerd dat het in 2018 een ‘ding’ was). Nou, houd je hoeden vast, want er schijnt blijkbaar een nieuwe trend in opkomst te zijn, en het gaat voornamelijk om jonge mensen en groepsfoto’s.
Genaamd ‘neus bedekken’, de trend is vrijwel zoals geadverteerd, met mensen die hun hand gebruiken om hun neuzen te bedekken – en daarmee een groot deel van hun gezicht – om niet in foto’s te verschijnen, zelfs als ze erin zitten. Vreemd? Ja, dat denk ik ook, maar dat maakt het niet minder echt.
Naar verluidt had de trend sommige internetgebruikers doen nadenken over de mogelijkheid dat mensen elkaar een soort geheime signaal zouden sturen, maar de verklaring is eenvoudiger.
Britse opvoedingsexpert Amanda Jenner, geïnterviewd door Fabulous, zei: “Het gebruiken van covers is de enige manier waarop ze zichzelf kunnen verwijderen zonder hun ouders daadwerkelijk te kwetsen door te weigeren om in de foto te staan.
“Wij als ouders willen en dringen erop aan het moment vast te leggen, maar voor een tiener is dit een big deal. Tieners gaan door een periode waarin ze hun uiterlijk niet omarmen, bijvoorbeeld door puistjes, beugels, of ze hebben gewoon een periode in hun leven waarin ze geen zelfvertrouwen hebben.” Jenner voegde eraan toe dat ‘neus bedekken’ vooral belangrijk kan zijn voor die jongeren die bang zijn dat hun afbeelding online wordt gedeeld door leeftijdsgenoten.
“Hun leeftijdsgenoten kunnen vaak de foto delen en er grapjes over maken, wat zeer schadelijk is voor hun zelfvertrouwen en ook resulteert in schadelijke opmerkingen die kunnen leiden tot andere problemen,” zei ze. De expert ging verder met ouders die hun kinderen de praktijk zien uitvoeren: “Onthoud dat deze fase een normaal onderdeel is van opgroeien, waarbij het zoeken naar onafhankelijkheid en het vaststellen van persoonlijke grenzen belangrijke ontwikkelingsmijlpalen zijn.”
Na bijna twintig jaar debat, politieke omwegen en halfslachtige compromissen lijkt Nederland opnieuw op een kruispunt te staan in een van de meest gevoelige maatschappelijke dossiers van de afgelopen decennia. Het demissionaire kabinet zet stappen richting een uitbreiding van het huidige boerkaverbod, waarmee gezichtsbedekkende kleding niet langer alleen in specifieke gebouwen verboden zou zijn, maar ook in alle openbare ruimtes.
Dat betekent: niet alleen in het openbaar vervoer, zorginstellingen, scholen en overheidsgebouwen, maar ook op straat, in winkels, op markten en andere publiek toegankelijke plekken. De aankondiging zorgt direct voor felle discussies, maar tegelijkertijd klinkt bij veel mensen ook opluchting. Het gevoel overheerst dat de politiek eindelijk een knoop wil doorhakken die al veel te lang vooruit is geschoven.
Van gedeeltelijk verbod naar één duidelijke regel
Sinds 2019 geldt in Nederland een gedeeltelijk boerkaverbod. Gezichtsbedekkende kleding is sindsdien verboden in een beperkt aantal publieke instellingen, maar in de openbare ruimte bleef het toegestaan. Die constructie was destijds bedoeld als compromis, maar heeft in de praktijk juist geleid tot onduidelijkheid.
Voor burgers is het vaak onbegrijpelijk waarom iets in een tram verboden is, maar een paar meter verderop op het perron weer wel mag. Voor handhavers is het minstens zo ingewikkeld. Zij moeten ter plekke inschatten of een locatie onder de wet valt, wat regelmatig leidt tot discussies, spanningen en terughoudend optreden.
Wat bedoeld was als nuance, werd zo door velen ervaren als een halfslachtige oplossing die niemand echt tevreden stelt.
Kabinet wil helderheid en uniformiteit
Het kabinet onderzoekt nu hoe het verbod kan worden uitgebreid naar alle openbare ruimtes, met als doel één uniforme regel te creëren. Daarbij wordt benadrukt dat dit moet gebeuren binnen de kaders van de Grondwet en internationale verdragen.
Hoewel de toon voorzichtig is, is de politieke boodschap duidelijk: het huidige systeem werkt niet. Meerdere partijen pleiten al jaren voor een heldere norm zonder uitzonderingen. Niet om te provoceren, maar om duidelijkheid te scheppen.
Het uitgangspunt dat nu centraal staat is eenvoudig: wie zich in de openbare ruimte begeeft, moet herkenbaar zijn. Ongeacht overtuiging, afkomst of reden.
Waarom zichtbaarheid zo’n kernpunt is
Zichtbaarheid speelt een fundamentele rol in het dagelijks samenleven. In een open samenleving is het normaal dat mensen elkaar kunnen zien, aanspreken en herkennen. Dat vormt de basis voor vertrouwen, veiligheid en sociale interactie.
Wanneer iemand volledig onherkenbaar is, verandert die dynamiek. Cameratoezicht verliest effect, communicatie wordt lastiger en het gevoel van veiligheid kan afnemen. Dit speelt niet alleen bij toezicht, maar ook bij hulpverlening en noodsituaties.
In een tijd waarin maatschappelijke spanningen en polarisatie toenemen, zien veel mensen zichtbaarheid als een minimale voorwaarde voor wederzijds respect.
Vrijheid versus sociale druk
Tegenstanders van een volledig verbod wijzen op individuele vrijheid en religieuze expressie. Dat argument is belangrijk en raakt aan fundamentele rechten. Tegelijkertijd roept het ook vragen op.
Hoe vrij is een keuze wanneer die onder sociale, culturele of religieuze druk wordt gemaakt? Uit verhalen van vrouwen die afstand namen van gezichtsbedekkende kleding blijkt regelmatig dat zij zich beperkt of gecontroleerd voelden.
Voorstanders van een verbod stellen daarom dat vrijheid niet alleen gaat over mogen, maar ook over bescherming tegen dwang. In die redenering is het stellen van grenzen juist een manier om autonomie te versterken.
Internationale voorbeelden als referentie
Nederland staat niet alleen in deze discussie. Verschillende Europese landen, waaronder Frankrijk, België, Denemarken, Oostenrijk en Zwitserland, voerden al eerder een algemeen verbod op gezichtsbedekkende kleding in de openbare ruimte in.
In al deze landen werd dezelfde afweging gemaakt tussen individuele rechten en maatschappelijke belangen zoals veiligheid, gelijkwaardigheid en openheid. De wetten hielden stand bij juridische toetsing, wat ook in Nederland meeweegt bij de huidige overwegingen.
Veiligheid en gelijkheid voor de wet
Een belangrijk punt in het debat is dat een uitgebreid verbod niet exclusief religieus is. Het zou ook gelden voor andere vormen van gezichtsbedekking, zoals maskers en bivakmutsen.
Het uitgangspunt is gelijkheid voor de wet: geen uitzonderingen op basis van overtuiging. Dat maakt beleid eenvoudiger, eerlijker en beter handhaafbaar. Voor toezichthouders en hulpdiensten betekent het duidelijkheid, voor burgers voorspelbaarheid.
Vrijheid heeft grenzen in de publieke ruimte
Vrijheid is een kernwaarde in Nederland, maar geen absolute. In de publieke ruimte gelden regels die het samenleven mogelijk maken. Geluidsnormen, verkeersregels en identificatieplicht zijn daar voorbeelden van.
Volledige anonimiteit past voor veel mensen niet binnen dat kader. Elkaar kunnen zien en herkennen wordt gezien als een minimale voorwaarde voor wederzijds vertrouwen.
Het debat over gezichtsbedekkende kleding gaat daarmee niet alleen over religie of kleding, maar over de vraag hoe een open samenleving eruitziet.
Eindelijk een besluit na jaren debat
Het boerkadebat loopt al sinds het midden van de jaren 2000. In die tijd passeerden talloze commissies, wetsvoorstellen en compromissen de revue. Toch bleef de maatschappelijke spanning bestaan.
De huidige stap van het kabinet wordt door voorstanders gezien als een poging om eindelijk duidelijkheid te scheppen. Niet langer eindeloos uitstellen, maar een norm formuleren die voor iedereen geldt.
Dat zal ongetwijfeld leiden tot stevige reacties, maar juist dat hoort bij een democratie die moeilijke keuzes niet blijft vermijden.
Een signaal over Nederlandse kernwaarden
Voorstanders zien de uitbreiding van het verbod als een bevestiging van kernwaarden als openheid, gelijkwaardigheid en veiligheid. Niet als een aanval op geloof, maar als een afbakening van wat thuishoort in de publieke ruimte.
Door duidelijke grenzen te stellen, blijft samenleven mogelijk. Een samenleving zonder regels is immers geen vrije samenleving, maar een onduidelijke.
Conclusie: duidelijkheid boven onzekerheid
Met deze stap lijkt Nederland afscheid te nemen van halfslachtig beleid. Of het volledige boerkaverbod er daadwerkelijk komt, hangt af van juridische toetsing en politieke steun, maar één ding is duidelijk: de tijd van wegkijken en uitstellen lijkt voorbij.
Voor veel mensen voelt deze ontwikkeling niet als een beperking van vrijheid, maar juist als bescherming ervan. De komende periode zal uitwijzen of Nederland kiest voor één heldere regel in de openbare ruimte – en daarmee voor duidelijkheid boven voortdurende onzekerheid.