Contant geld verdwijnt steeds
meer uit winkels: gemak of gevaar?
Wat ooit de standaard was bij
het afrekenen, verdwijnt nu in rap tempo uit het straatbeeld:
contant geld. Steeds meer winkels, supermarkten en horecazaken
kiezen ervoor om uitsluitend digitale betaalmethoden te accepteren.
Waar je vroeger altijd kon betalen met munt- of briefgeld, hangt er
tegenwoordig vaker een bordje bij de kassa: “Pin only”.

Groot-Brittannië loopt voorop
met cashloze winkels
In het Verenigd Koninkrijk is
deze verandering nu echt in een stroomversnelling gekomen. Meerdere
grote winkelketens hebben aangekondigd dat ze contant geld niet
langer zullen accepteren. Onder meer de populaire restaurantketen
Zizzi, met meer
dan 130 filialen in het land, is volledig overgestapt op digitaal
betalen. Het bedrijf zegt dat deze overstap ‘sneller, veiliger én
milieuvriendelijker’ is.
Ook Gail’s Bakery, dat meer dan 170
vestigingen telt, schaft cashbetalingen volledig af. Volgens het
bedrijf vermindert dit de CO₂-uitstoot, omdat er geen
geldtransporten meer nodig zijn.
De verandering beperkt zich
niet tot horeca. Ook supermarkten nemen afscheid van cash.
Asda, met ruim
1.100 winkels, laat weten dat meer dan 90% van de klanten toch al
digitaal betaalt. Tesco, de grootste supermarktketen van het VK,
accepteert in veertig van haar cafélocaties nog uitsluitend
pinbetalingen. Sainsbury’s, een andere grote speler, test
momenteel een cashloos model in een toenemend aantal winkels.

Ook in Nederland steeds meer
‘pin only’
Deze ontwikkeling beperkt
zich niet tot het buitenland. Ook in Nederland is er een toenemende
trend van bedrijven die ervoor kiezen om geen contant geld meer te
accepteren. Denk aan festivals, attractieparken, koffieketens en
zelfs kleinere buurtwinkels. Hoewel veel consumenten er nog aan
moeten wennen, zien ondernemers vooral de voordelen: geen risico op
overvallen, minder kasbeheer en een snellere doorstroom aan de
kassa.
Wat veel mensen echter niet
weten: het aannemen van
contant geld is in Nederland niet verplicht. Ondanks dat
munten en biljetten wettig betaalmiddel zijn, mogen ondernemers
zelf bepalen welke vormen van betaling ze accepteren. Dat betekent
dat een winkel of restaurant wél pin mag eisen — zelfs als je
gewoon met briefgeld wilt betalen.
Digitale betalingen: snel en
efficiënt, maar niet voor iedereen
Volgens veel bedrijven is het
overstappen naar cashloos betalen een logische stap in de moderne
tijd. Digitale betalingen zijn niet alleen sneller en efficiënter,
maar zouden ook beter beveiligd zijn. De kans op kasverschillen of
fouten bij het wisselgeld verdwijnt immers volledig.

Toch is er ook veel kritiek.
Want hoewel contactloos betalen met een smartphone of bankpas voor
veel mensen handig is, geldt dat niet voor iedereen. Vooral
ouderen, mensen met een
beperking of laag inkomen, en mensen die bewust geen
smartphone of digitale bankrekening gebruiken, worden door deze
verandering buitengesloten.
Contant geld blijft
belangrijk voor kwetsbare groepen
Voor sommige mensen is
contant geld niet alleen een betaalmiddel, maar ook een manier om
grip te houden op hun uitgaven. Een portemonnee met briefgeld laat
in één oogopslag zien hoeveel je nog kunt uitgeven. Bij digitale
betalingen daarentegen verlies je makkelijk het overzicht — zeker
als de betalingen via verschillende apps, creditcards of rekeningen
verlopen.
Mensen met
budgetproblemen
of schulden geven vaak aan dat ze beter omgaan met geld als ze cash
gebruiken. Het fysiek uitgeven van een biljet voelt anders dan een
snelle tik met de telefoon, waarbij je niet direct ziet wat je hebt
besteed.
Daarnaast zijn er ook zorgen
over privacy en dataveiligheid. Contant geld laat geen digitale
sporen na, terwijl pinbetalingen wel geregistreerd worden. Voor wie
waarde hecht aan anoniem
betalen, is cash een belangrijk alternatief.

Overheid: ‘Contant geld
blijft belangrijk’
De Nederlandse overheid zegt
het belang van contant geld te blijven erkennen. De
Rijksoverheid en
De Nederlandsche
Bank hebben meerdere malen benadrukt dat contant geld
beschikbaar moet blijven als volwaardig betaalmiddel, juist voor
mensen die niet met digitale middelen overweg kunnen.
Tegelijkertijd erkennen ze dat het gebruik van contant geld
afneemt.
In 2022 werd al duidelijk dat
minder dan 20% van de aankopen in Nederland nog contant werd
afgerekend. In sommige branches, zoals de horeca of op markten,
ligt dit percentage iets hoger. Toch is de trend duidelijk:
het gebruik van cash
loopt snel terug.
Wie bepaalt hoe je mag
betalen?
Volgens de huidige wetgeving
in Nederland zijn winkeliers en horecaondernemers vrij om zelf te
bepalen welke betaalmiddelen zij accepteren, zolang ze dit
duidelijk communiceren vóór de aankoop. Dat betekent dat een winkel
bijvoorbeeld mag aangeven alleen pinbetalingen te accepteren, en je
in dat geval niet verplicht is om de klant contant geld te laten
gebruiken.

Toch roept dit bij veel
mensen vragen op. Hoe wettig is ‘wettig betaalmiddel’ nog, als je
er bij steeds meer winkels niet meer mee terecht kunt? Juridisch
gezien klopt het, maar voor veel mensen voelt het
oneerlijk of zelfs
onrechtvaardig.
De toekomst: volledige
digitalisering of keuzevrijheid?
De grote vraag is nu: zijn we
op weg naar een volledig cashloze samenleving? En zo ja, wat
betekent dat voor groepen die buiten de digitale boot vallen?
Voorstanders van digitaal
betalen wijzen op innovatie, veiligheid en gemak. Tegenstanders
maken zich zorgen over toegankelijkheid, uitsluiting en verlies aan
autonomie.
Misschien ligt de oplossing
in keuzevrijheid. Zolang consumenten de keuze hebben
tussen cash en digitaal, is er ruimte voor iedereen om op zijn
eigen manier te betalen. Maar zolang steeds meer bedrijven zonder
overleg overstappen naar pin-only, dreigen groepen uit het systeem
te vallen — en dat verdient volgens critici meer aandacht dan het
nu krijgt.

Conclusie: het verdwijnen van
contant geld raakt méér dan alleen de portemonnee
Hoewel het verdwijnen van
contant geld voor velen een kwestie van gewenning lijkt, raakt het
veel meer dan alleen onze betaalgewoonten. Het raakt de
toegankelijkheid van basisbehoeften, het gevoel van financiële
controle, en zelfs de sociale inclusie van kwetsbare groepen. Voor
ondernemers biedt het voordelen, maar voor een deel van de
bevolking betekent het een extra drempel.
In een samenleving waarin
iedereen mee moet kunnen doen, is het belangrijk dat er
ruimte blijft voor
contant betalen. Misschien niet overal — maar in elk geval
op plekken waar mensen daar nog écht van afhankelijk zijn.
