Algemeen
Groot schandaal over André Rieu op komst: ‘Het is echt wachten’
Dirigent Jaap van Zweden onder vuur: beschuldigingen van grensoverschrijdend gedrag roepen vragen op
De wereld van klassieke muziek wordt opgeschud door serieuze aantijgingen richting topdirigent Jaap van Zweden. Meerdere musici die met hem samenwerkten, hebben verklaard dat Van Zweden zich schuldig zou hebben gemaakt aan grensoverschrijdend gedrag. De beschuldigingen betreffen onder andere verbaal intimiderend gedrag en een gespannen werksfeer.
Volgens een aantal musici zou Van Zweden zich jarenlang hebben laten gelden op een manier die door sommigen als intimiderend werd ervaren. “Hij schreeuwt naar je alsof je een kind van vier bent,” zegt een betrokkene. “Veel mensen zijn bang om iets verkeerd te doen.”
Grote carrière, grote druk
Jaap van Zweden geldt internationaal als een van de meest succesvolle Nederlandse dirigenten ooit. Hij leidde toporkesten als het New York Philharmonic en was recentelijk nog chef-dirigent bij The Metropolitan Opera in New York. Zijn uitzonderlijke staat van dienst en internationale reputatie maken de situatie des te gevoeliger.
Entertainmentjournalist Jordi Versteegden en Privé-hoofdredacteur Evert Santegoeds spraken in de podcast Strikt Privé over de kwestie. “Als je zo’n hoge boom bent, vang je veel wind,” zegt Santegoeds. “Het is onvoorstelbaar wat hij bereikt heeft, en ook opvallend hoe weinig aandacht dat in Nederland soms krijgt.”
Toch merkt hij op dat groot succes ook zijn keerzijde heeft. “Dan is er altijd wel iemand die zich niet gehoord voelt of zich gekwetst voelt door de manier van werken. Zeker als de lat hoog ligt en de druk intens is.”
Documentaire als katalysator
De beschuldigingen zijn naar buiten gekomen in het kader van een documentaire van het programma Pointer, waarin enkele musici hun ervaringen delen. Hoewel Van Zweden vooralsnog niet publiekelijk heeft gereageerd op de aantijgingen, wordt verwacht dat hij zijn kant van het verhaal binnenkort zal toelichten.
Volgens de makers van de documentaire gaat het om een structureel patroon, waarin harde werkcultuur en persoonlijke omgangsstijl door elkaar lopen. In hoeverre de gedragingen van Van Zweden als grensoverschrijdend kunnen worden gekwalificeerd, is onderwerp van discussie.
De balans tussen prestatie en gedrag
De discussie raakt een bredere maatschappelijke ontwikkeling: hoe gaan we om met hoge druk en machtsverhoudingen binnen prestatiegerichte omgevingen zoals de kunstwereld, media of sport?
“Het is niet de padvinderij,” zegt Santegoeds daarover. “Waar intensieve prestaties worden gevraagd, worden ook scherpe woorden gewisseld. Vroeger werd dat als normaal beschouwd, nu wordt er anders naar gekeken. Tijden veranderen.”
Hij voegt toe: “Als je daarna met elkaar een glas wijn kunt drinken en het achter je laat, zou het goed moeten zijn. Maar als mensen structureel schade ervaren, moet dat uiteraard serieus genomen worden.”
Wordt André Rieu ook genoemd?
Tijdens het gesprek komt ook de naam van violist en orkestleider André Rieu kort voorbij. Tot op heden zijn er geen beschuldigingen richting hem geuit, en zijn naam werd slechts hypothetisch genoemd. “Zou het kunnen? Je weet het gewoon niet meer tegenwoordig,” zegt Versteegden. De opmerking dient vooral als voorbeeld van hoe breed het maatschappelijke debat inmiddels reikt.
De opmerking is niet bedoeld als aantijging, maar toont aan dat in de huidige tijd steeds vaker gekeken wordt naar machtsstructuren in publieke functies, ook als er geen concrete aanleiding is.
Zelfreflectie
Aan het einde van het gesprek wordt ook kort stilgestaan bij het eigen werkklimaat binnen de media. “Ben je zelf bang dat er ooit verhalen naar buiten komen?” vraagt Jordi aan Evert.
“Niet echt,” antwoordt hij. “Maar het is ook bij ons geen wereld van thee en koekjes. We werken onder hoge druk en er wordt veel gevraagd. Vroeger hoorde daar soms een scherpe toon bij. Nu liggen de gevoeligheden anders.”
Santegoeds sluit af met een veelzeggend citaat: “If you can’t stand the heat, stay out of the kitchen.” Toch benadrukt hij ook dat we alert moeten blijven op situaties waarin grenzen overschreden worden. “Grootheid of niet, iedereen verdient een veilige werkomgeving.”
Hoe nu verder?
Het is nog onduidelijk wat de gevolgen zullen zijn voor Jaap van Zweden. De betrokken omroepen hebben nog geen officiële reactie gegeven op de documentaire of de verklaringen van de musici. Van Zweden zelf heeft nog niet publiekelijk gereageerd. Of dat snel verandert, zal afhangen van de verdere berichtgeving en de maatschappelijke druk.
Wat wel duidelijk is: dit verhaal past in een bredere trend waarin ongewenst gedrag, ook binnen prestigieuze werkomgevingen, steeds minder onbesproken blijft.
Advocaat Peter Plasman noemt fout van rechter in zaak-Borsato ‘gewoon dom’
De juridische wereld reageert verbaasd op het incident rondom rechter Heleen de Haan, die in de lopende strafzaak tegen Marco Borsato via haar privéaccount op X (voorheen Twitter) een bericht plaatste over de zaak. Advocaat Peter Plasman, die het vermeende slacht0ffer bijstaat, noemt de actie “gewoon dom” en waarschuwt dat zulke misstappen gevolgen kunnen hebben, hoe onschuldig ze ook lijken.
Hoewel de rechtbank inmiddels heeft erkend dat het bericht “niet gepast” was, blijft de kwestie onderwerp van gesprek. In een proces dat al volop media-aandacht krijgt, is zelfs een kleine misstap genoeg om het vertrouwen in de onafhankelijkheid van de rechtspraak ter discussie te stellen.
Wat er gebeurde
De ophef begon na een bericht van rechtbankverslaggever Saskia Belleman van De Telegraaf. Zij schreef dinsdag op X dat de aangeefster in de zaak-Borsato geen schadevergoeding had gevraagd. Een volger vroeg vervolgens of dat na afloop van de rechtszaak alsnog zou kunnen.
Belleman antwoordde dat dit niet mogelijk was, maar daarop reageerde onverwachts één van de rechters die de zaak behandelt. Via haar persoonlijke X-account schreef rechter Heleen de Haan:
“Dat kan wel, maar niet meer bij de strafrechter. Er kan alsnog een civiele procedure over de schadevergoeding worden gevoerd, maar dat gebeurt vrijwel nooit.”
De reactie leek op het eerste gezicht een neutrale toelichting. Toch was het niet toegestaan dat De Haan zich, als rechter in de zaak, op enig moment publiekelijk over een gerelateerde juridische kwestie uitliet.
Het bericht bleef kort online staan, maar werd verwijderd nadat het door verschillende gebruikers was opgemerkt en gedeeld. De schade was toen al aangericht: de post circuleerde breed op sociale media en haalde zelfs landelijke nieuwszenders.
Reactie van de rechtbank
De rechtbank Midden-Nederland, waar het proces tegen Borsato wordt behandeld, reageerde snel en erkende dat de fout bij de rechter lag. Een woordvoerder bevestigde dat Heleen de Haan de reactie daadwerkelijk had geplaatst en dat dit niet had mogen gebeuren.
“De betreffende rechter heeft inderdaad een reactie geplaatst op een bericht op X van Saskia Belleman over de zaak-Borsato. Ze mengde zich niet in een inhoudelijke discussie over de zaak, maar ze had deze reactie niet moeten plaatsen. De afspraak is dat rechters zich niet uitlaten over hun eigen zaken,” aldus de woordvoerder.
De rechtbank benadrukte dat de fout geen invloed heeft op het proces zelf, maar noemde de situatie wel “ongelukkig en onnodig”.
“Een rechter hoort zich strikt te beperken tot de rechtszaal. Wat iemand privé denkt of zegt over een zaak waarin hij of zij zitting heeft, hoort niet in de openbaarheid thuis,” voegde de woordvoerder toe.
Peter Plasman: “Dom, maar begrijpelijk”
Advocaat Peter Plasman, die optreedt namens de aangeefster in de zaak, reageerde donderdag in verschillende media op het incident. Volgens hem is de fout vooral “menselijk”, maar tegelijkertijd “niet te verdedigen”.
“Het zal volledig te goeder trouw en spontaan zijn geweest,” zegt Plasman. “Maar je moet als rechter altijd bedenken wat de mogelijke consequenties kunnen zijn van wat je zegt, zeker in een lopende zaak.”
Hij noemt het “gewoon dom” om publiekelijk een mededeling te doen over een zaak waarin je zelf zitting hebt, ongeacht de bedoeling.
“Het is een simpele uitleg, maar dat maakt het niet minder onverstandig. In de huidige tijd van sociale media ligt alles onder een vergrootglas. Hoe onschuldig een bericht ook lijkt, het kan altijd verkeerd worden opgevat.”
“Iedere jurist voelt soms die neiging”
Plasman toonde ook begrip voor de situatie van rechter De Haan. Volgens hem herkennen veel juristen het gevoel van betrokkenheid bij publieke discussies.
“Ik heb die neiging zelf ook weleens,” gaf hij toe. “Als jurist lees je iets op sociale media waarvan je denkt: daar wil ik even iets rechtzetten of uitleggen. Maar het is beter om dat niet te doen, zeker niet als het een zaak betreft waar je zelf bij betrokken bent.”
Volgens Plasman lijkt het incident te zijn ontstaan uit een moment van spontane betrokkenheid, maar dat maakt het niet minder riskant.
“Juist in gevoelige zaken als deze moet elke betrokken partij extra voorzichtig zijn. Eén ondoordachte actie kan leiden tot twijfel over de onafhankelijkheid van de rechtbank.”
Geen wrakingsverzoek verwacht
Ondanks de fout van de rechter verwacht Plasman niet dat de advocaten van Marco Borsato, Gert-Jan en Carry Knoops, een wrakingsverzoek zullen indienen. Een dergelijk verzoek zou kunnen leiden tot het vervangen van de rechter, maar volgens Plasman lijkt dat niet aan de orde.
“Ik ga ervan uit dat de verdediging dit incident niet zal aangrijpen om de rechter te wraken. Het bericht is niet inhoudelijk en er is geen aanwijzing dat er sprake is van partijdigheid,” zegt hij.
Ook vanuit de verdediging zelf is nog geen officiële reactie gekomen. Wel is bekend dat de advocaten de situatie “nauwlettend” volgen en eerst willen afwachten of de rechtbank zelf aanvullende stappen onderneemt.
De context van het proces
De zaak tegen Marco Borsato, die wordt verdacht van grensoverschrijdend gedrag jegens een minderjarig meisje, trekt al maanden veel publieke belangstelling. Tijdens de eerste zittingsdagen kwamen zowel het 0penbaar Ministerie als de verdediging met stevige verklaringen.
Het OM eiste een onvoorwaardelijke gevangenisstraf van vijf maanden, terwijl de verdediging fel uithaalde naar de moeder van het vermeende slacht0ffer en sprak van “sturing” en “invloed van buitenaf”.
In dat klimaat van hoge spanning en mediabelangstelling zorgt elke misstap, hoe klein ook, voor extra aandacht.
“Juist in dit soort zaken is uiterste voorzichtigheid vereist,” benadrukt Plasman. “Niet alleen van de partijen, maar ook van de rechters.”
De balans tussen transparantie en neutraliteit
Het incident roept opnieuw de vraag op hoe rechters zich mogen uiten op sociale media. In een tijd waarin openheid en transparantie belangrijk zijn, worstelen veel juristen met de vraag waar de grens ligt.
Volgens rechtsethicus Anneke van Dijk is de zaak-De Haan een duidelijk voorbeeld van hoe moeilijk dat evenwicht kan zijn.
“Rechters zijn ook mensen, maar ze vertegenwoordigen een instituut dat volledig op neutraliteit is gebouwd. Zelfs als een rechter iets feitelijks zegt, kan dat door het publiek worden opgevat als een oordeel,” zegt Van Dijk.
Zij pleit voor strengere richtlijnen en bewustwording binnen de rechterlijke macht.
“Een tweet van een rechter kan meer impact hebben dan bedoeld. Dat vraagt om een zorgvuldige afweging, zeker in spraakmakende zaken.”
De publieke reactie
Op sociale media werd wisselend gereageerd op het incident. Sommige gebruikers vonden dat de ophef overdreven is en dat de rechter slechts een feitelijke toelichting gaf. Anderen spraken juist van een ernstige fout die het vertrouwen in de rechtspraak schaadt.
Een gebruiker schreef:
“Rechters moeten boven de discussie staan. Ook al is het menselijk, dit kan echt niet.”
Anderen verdedigden De Haan door te stellen dat “een kleine miscommunicatie” niet gelijk hoeft te leiden tot wantrouwen.
Hoe dan ook heeft het incident opnieuw de aandacht gevestigd op de zichtbaarheid van rechters en de dunne lijn tussen persoonlijke uiting en professionele terughoudendheid.
Mogelijke gevolgen voor het proces
Hoewel de rechtbank heeft laten weten dat de fout geen invloed heeft op de voortgang van de zaak, blijft het onderwerp gevoelig. De komende zittingsdagen zullen vooral in het teken staan van de afronding van de pleidooien en de reactie van het 0penbaar Ministerie.
De uitspraak wordt naar verwachting over enkele weken gedaan. Voor de rechtbank is het incident een belangrijke herinnering aan de noodzaak van strikte neutraliteit — zeker in mediagevoelige processen.
“De fout is herkend en erkend,” aldus Plasman. “Daarmee is het hopelijk ook afgesloten. Nu is het belangrijk dat de focus weer ligt op de inhoud van de zaak.”
Conclusie
Advocaat Peter Plasman heeft begrip voor de menselijke fout van rechter Heleen de Haan, maar noemt haar actie “dom” en “onhandig”. Volgens hem was de reactie waarschijnlijk uit spontane betrokkenheid geplaatst, maar dat maakt de misstap niet minder ernstig.
De rechtbank heeft inmiddels bevestigd dat de rechter fout zat, maar benadrukt dat dit geen gevolgen heeft voor het verdere verloop van het proces.
Met de komende zittingsdagen in aantocht blijft de zaak-Borsato een van de meest besproken rechtszaken van het jaar — niet alleen vanwege de inhoud, maar ook vanwege de vragen die het oproept over onafhankelijkheid, zorgvuldigheid en publieke zichtbaarheid in de rechtspraak.