Algemeen
Bizar grote verschuivingen in nieuwe peilingen EenVandaag: ‘Een duidelijke winnaar’
PVV stijgt opnieuw in de peilingen: strategisch stemgedrag geeft Wilders vleugels
De politieke spanning loopt op nu de verkiezingen naderen. In de nieuwste EenVandaag/Verian-peiling maakt de PVV van Geert Wilders een opvallende sprong — van 31 naar 34 zetels. Daarmee herstelt de partij zich overtuigend van de dip van vorige week.
Aan de andere kant van het spectrum verliest de BoerBurgerBeweging (BBB) verder terrein en zakt naar slechts twee zetels, het laagste aantal sinds haar intrede in de Tweede Kamer.
Strategische kiezers keren terug naar de PVV
Volgens het onderzoek is de winst van de PVV grotendeels te danken aan strategisch stemgedrag. Veel rechtse kiezers lijken hun stem bewust te concentreren bij de partij die volgens hen de grootste kans heeft om een rechts kabinet te vormen.
Uit het EenVandaag Opiniepanel blijkt dat ruim een kwart van de PVV-kiezers (28%) bewust strategisch stemt. Het optreden van Wilders bij Vandaag Inside afgelopen vrijdag zou daarbij een rol hebben gespeeld: zijn rustige, zelfverzekerde toon wekte vertrouwen bij kijkers en gaf zijn partij extra momentum.
De PVV stond de afgelopen weken stabiel tussen de 30 en 34 zetels, maar lijkt nu definitief de koppositie te hebben veroverd in de eindfase van de campagne.
Concurrenten verliezen terrein
Aan de rechterkant van het politieke spectrum is de strijd om de kiezer hevig. JA21 en Forum voor Democratie zien hun aanhang verder verschuiven richting de PVV. Veel kiezers zeggen te kiezen voor “de partij die echt invloed kan uitoefenen op het beleid”.
Bij JA21 spelen bovendien zorgen over de economische onderbouwing van hun partijprogramma, nadat cijfers van het Centraal Planbureau (CPB) teleurstellend bleken. Ook BBB kampt met dalend vertrouwen. Waar de partij van Caroline van der Plas ooit gold als frisse nieuwkomer, lijkt de glans er inmiddels af. Met twee zetels verliest BBB haar rol als mogelijke machtsfactor.
D66 in de lift – Jetten ruikt kansen
Tegelijkertijd stijgt D66 verder. De partij klimt in de peiling van 11 naar 16 zetels. Lijsttrekker Rob Jetten toont zich zichtbaar optimistisch en gelooft dat zijn partij nog een serieuze kans maakt om mee te doen aan de formatie van een toekomstig kabinet.
Volgens de peiling gelooft 60% van de D66-achterban dat de partij nog kan winnen. De stijging wordt toegeschreven aan Jettens energieke campagne rond thema’s als onderwijs, duurzaamheid en woningbouw. Zijn optreden in recente debatten wordt geprezen als “scherp, inhoudelijk en verbindend”.
Stabiele middenpartijen
Bij de overige partijen blijven de verschuivingen beperkt.
-
GroenLinks–PvdA houdt stand met 25 zetels.
-
CDA klimt licht naar 23.
-
VVD noteert een kleine plus en komt uit op 15 zetels.
-
JA21 daalt naar 12 zetels.
-
50PLUS behoudt één zetel — een bescheiden maar stabiele prestatie voor de partij van Jan Struijs, die al drie peilingen op rij parlementaire vertegenwoordiging behoudt.
Onzekere kiezer bepaalt de uitkomst
Ondanks de oplopende spanning is de verkiezingsuitslag nog allesbehalve zeker. 47% van de kiezers weet nog niet op wie ze definitief gaan stemmen. Een maand geleden lag dat cijfer op 50%, wat betekent dat een grote groep nog altijd twijfelt.
Strategisch stemmen blijft een sleutelrol spelen. Bijna drie op de tien kiezers geven aan hun stem bewust te gebruiken om invloed uit te oefenen op mogelijke coalities. Sommigen stemmen om een bepaalde samenwerking juist mogelijk te maken, anderen om die tegen te houden.
Eindspurt naar 29 oktober
De campagne richting 29 oktober belooft spannend te worden. De PVV heeft voorlopig een stevige voorsprong, maar de grote groep twijfelaars kan het speelveld nog volledig veranderen.
Jetten van D66 lijkt bezig aan een inhaalrace, terwijl BBB probeert de schade te beperken. Ondertussen kijkt iedereen naar de komende televisiedebatten, die cruciaal kunnen worden voor de einduitslag.
Of Wilders zijn momentum kan vasthouden, zal afhangen van zijn toon, zijn optreden en zijn vermogen om het vertrouwen vast te houden. Eén ding is zeker: de race is nog lang niet gelopen — en de strijd om de laatste stem belooft allesbehalve saai te worden.
💬 Wat denk jij? Houdt Wilders zijn voorsprong vast, of weet Jetten hem nog te verrassen? Deel je mening en praat mee op onze Facebookpagina!
Algemeen
Ingewijden melden doorbraak in formatie: DEZE partijen willen nu met elkaar gaan samenwerken
Formatie lijkt vastgelopen, maar onverwachte doorbraak brengt drie partijen weer samen aan tafel
De kabinetsformatie kende de afgelopen weken meer stilstand dan vooruitgang. Waar informateur Sybrand Buma eind vorige week nog stelde dat de gesprekken muurvast zaten, blijkt er nu toch beweging te ontstaan. Na een weekend vol telefoontjes, spoedoverleggen en stille consultaties is duidelijk geworden dat slechts drie partijen bereid zijn om met elkaar door te praten. Dat is opvallend en zelfs behoorlijk onverwacht, zeker gezien de politieke verhoudingen van de afgelopen maanden.
Volgens ingewijden, die vertrouwelijk spraken met RTL Nieuws, gaat het om D66, CDA en VVD. Daarmee vallen GroenLinks-PvdA en JA21 voorlopig af als directe gesprekspartners. Hoewel er nog geen officiële mededeling vanuit het formatieproces is gedaan, lijkt deze constatering inmiddels breed gedeeld in Den Haag.
Hoe deze nieuwe fase eruit gaat zien, is minder zeker. Een minderheidskabinet ligt voor de hand, maar kent stevige uitdagingen — vooral omdat de drie partijen samen slechts 66 zetels hebben. Dat is tien zetels minder dan nodig voor een meerderheid in de Tweede Kamer.
De situatie van vorige week: totaal vastgelopen
Vrijdag klonk informateur Sybrand Buma nog somberder dan ooit. “De boel zit vast,” zei hij openlijk na opnieuw teleurstellende gesprekken. Daarom riep hij vijf partijen bijeen om te onderzoeken of er überhaupt nog een weg vooruit mogelijk was.
Die partijen waren:
-
D66
-
CDA
-
VVD
-
GroenLinks-PvdA
-
JA21
Het idee van Buma was dat een bredere bijeenkomst tot nieuwe inzichten zou leiden. Maar achter de schermen werd al snel duidelijk dat het juist de breuklijnen blootlegde die al langer sluimerden.
De PVV buitenspel: Wilders weer geweerd van de formatietafel
Het besluit om de PVV niet uit te nodigen in deze gesprekken zorgde direct voor stevige reacties. PVV-leider Geert Wilders zei dat hij zich opnieuw buitengesloten voelde, iets wat volgens hem niet te rijmen is met de verkiezingsuitslag waarin zijn partij wederom groot werd.
De werkelijkheid achter de schermen is dat alle grote partijen behalve de PVV zelf een samenwerking met Wilders’ partij uitsluiten. Dat geldt voor D66, CDA, VVD én GroenLinks-PvdA. De politieke afstand op thema’s zoals rechtsstaat, migratie, Europa en grondrechten blijkt onoverbrugbaar.
Het gevolg: elk formatiepad waarin de PVV een rol zou spelen, is feitelijk geblokkeerd. Daarmee blijft de puzzel van een stabiel kabinet bijzonder lastig.
Het weekend van de telefoontjes: de echte doorbraak
In het weekend dat volgde, werd door alle betrokkenen intensief overleg gevoerd. De partijleiders belden elkaar over en weer, verkenners spraken met strategen en fracties stemden intern af wat hen nog acceptabel leek.
Uiteindelijk is daar een verrassende conclusie uit voortgekomen: alleen VVD, D66 en CDA zijn nog bereid om met elkaar verder te praten.
Het is een combinatie die de afgelopen maanden vaker is genoemd, maar steeds vroegtijdig sneuvelde door wederzijds wantrouwen, politieke vermoeidheid en uiteenlopende ambities.
Dat deze drie partijen nu tóch opnieuw om tafel gaan, geeft aan dat zij zich realiseren dat er simpelweg weinig alternatieven meer over zijn.
De blokkade van de VVD richting GroenLinks-PvdA
Een van de belangrijkste oorzaken voor deze nieuwe koers, is de houding van de VVD. De partij van Dilan Yeşilgöz heeft de deur naar GroenLinks-PvdA definitief gesloten. Hoewel deze combinatie in theorie wél een stabiel meerderheidskabinet zou kunnen vormen, zijn de verschillen op thema’s zoals belastingen, klimaat en migratie te groot gebleken.
Bovendien vreest de VVD dat GroenLinks-PvdA de koers van een kabinet sterk zou domineren, vooral op sociaal-economische onderwerpen. Daardoor blijft samenwerking tussen deze twee blokken uitgesloten.
Door deze harde lijn vervalt ook de optie van een extraparlementair kabinet met brede steun, omdat daar minstens bereidheid tot samenwerking voor nodig is.
Buma presenteert dinsdag zijn rapport
Informateur Buma zal dinsdag zijn verslag aanbieden aan de Tweede Kamer. Daar staan de belangrijkste bevindingen in, waaronder het feit dat drie partijen hebben aangegeven te willen doorpraten.
In dat verslag zal waarschijnlijk ook worden toegelicht waarom de vijf-partijenoptie geen haalbare route bleek en waarom alternatieven zoals een meerderheidskabinet of constructieve steun van buiten de coalitie onvoldoende basis vonden.
Minderheidskabinet: kansrijk of kansloos?
Hoewel VVD, D66 en CDA nu verder praten, wil dat niet automatisch zeggen dat er daadwerkelijk een minderheidskabinet komt. Er zijn nog veel vragen onbeantwoord:
-
Hoe zorgen deze drie partijen voor genoeg “gedoogsteun” in de Tweede Kamer?
Ze hebben 66 zetels — tien te weinig. Zonder een partij die op cruciale momenten bereid is om mee te stemmen, is regeren onmogelijk. -
Hoe stabiel is zo’n minderheidskabinet?
In Nederland zijn minderheidskabinetten zeldzaam en vaak kort van duur. -
Wie zou bereid zijn af en toe mee te stemmen?
JA21? GroenLinks-PvdA? Volt? Nieuw Sociaal Contract? Dat is nog totaal niet duidelijk.
Rol van JA21: voorlopig buiten beeld
Formeel is JA21 nog niet volledig afgeserveerd, maar D66 heeft al laten weten weinig te voelen voor een samenwerking. De partijen verschillen onderling sterk op onderwerpen zoals migratie, kunst & cultuur, internationale samenwerking en gelijke rechten.
Bovendien levert JA21 vanuit een rekenkundig perspectief weinig op:
-
In de Tweede Kamer komen VVD, CDA, D66 en JA21 samen tot 75 zetels — precies één zetel te weinig.
-
In de Eerste Kamer halen deze vier partijen slechts 14 van de 75 zetels. Een ongekend lage basis voor stabiel beleid.
Daarmee lijkt JA21 op dit moment geen sleutelspeler.
GroenLinks-PvdA: steun op afstand wél, kabinet niet
Een minderheidskabinet zonder JA21 kan in de Kamer soms rekenen op steun van GroenLinks-PvdA, bijvoorbeeld op sociaal beleid, klimaat of onderwijs. Maar daar zit een belangrijke nuance: GroenLinks-PvdA heeft zich herhaaldelijk uitgesproken tegen een minderheidskabinet en ziet het liefst een volwaardig meerderheidskabinet met duidelijke afspraken.
De partij van Jesse Klaver wil dat er verantwoordelijkheid wordt genomen, niet alleen incidenteel steun wordt gegeven. Daardoor is het allerminst zeker dat zij bereid zijn om structureel mee te bewegen.
De politieke werkelijkheid: weinig opties, veel druk
Wat nu ontstaat, is een situatie waarin drie partijen die elkaar eerder niet konden vinden, tóch opnieuw om tafel gaan. Niet omdat de samenwerking ineens ideaal is, maar omdat de alternatieven simpelweg ontbreken.
De druk vanuit de samenleving én de internationale context speelt daarbij mee:
-
Europa staat voor grote uitdagingen op het gebied van veiligheid en economie.
-
Binnen Nederland zijn er dringende dossiers zoals woningbouw, klimaat, zorg en migratie.
-
De tijd begint te dringen: een land kan niet te lang zonder duidelijke koers blijven.
Voor Buma en voor de drie partijen is nu de vraag of dit “doorpraten” een echte doorbraak kan worden — of slechts weer een tijdelijke pauze voor een volgende impasse.
Conclusie: voorzichtig optimisme, maar nog geen oplossing
De formatie is dus nog niet uit de problemen, maar er ligt wél een nieuwe route op tafel. VVD, D66 en CDA gaan verder praten, terwijl GroenLinks-PvdA en JA21 voorlopig niet direct betrokken zijn.
Wat dit concreet betekent — een minderheidskabinet, een extraparlementaire variant of nóg een nieuwe poging — zal de komende weken moeten blijken.
Voor nu is er één zekerheid: dit was een onverwachte, maar belangrijke verschuiving in een formatie die tot voor kort volledig muurvast leek te zitten.