Algemeen
Boodschappen worden dit jaar nóg duurder: vooral deze producten
Nederlandse consumenten moeten zich schrap zetten voor een nieuwe golf van prijsstijgingen in de supermarkt. ING-econoom Marten van Garderen waarschuwt dat de kosten voor dagelijkse boodschappen dit jaar sneller zullen stijgen dan in 2023. Dit betekent dat huishoudens opnieuw dieper in de buidel moeten tasten om hun winkelkarretje te vullen.
Volgens Van Garderen is deze ontwikkeling grotendeels af te leiden uit de FAO Food Price Index, een internationale graadmeter die prijsontwikkelingen in de voedselmarkt volgt. “Een hogere index betekent niet per se dat de prijzen in de supermarkt direct omhooggaan, maar het geeft wel een duidelijke indicatie van de richting waarin we ons bewegen,” aldus de econoom.
Welke producten worden duurder?
Hoewel prijsstijgingen al enige tijd aan de gang zijn, lijkt het erop dat bepaalde productgroepen extra hard getroffen worden. Met name zuivelproducten zullen fors in prijs toenemen. Dit is slecht nieuws voor consumenten die melk, kaas, boter of yoghurt regelmatig op hun boodschappenlijst hebben staan.
Daarnaast verwacht Van Garderen dat ook cacao en koffie aanzienlijk duurder zullen worden. De liefhebbers van een kopje koffie in de ochtend of een stukje chocolade bij de thee zullen dit direct in hun portemonnee voelen. “Wie in de komende maanden chocolade of koffie wil inslaan, kan maar beter voorbereid zijn op een flinke meerprijs,” waarschuwt de econoom.
Waarom blijven de prijzen stijgen?
De voortdurende prijsstijgingen in de supermarkten zijn niet zomaar toeval. Er zijn meerdere factoren die samen een opwaartse druk op de prijzen veroorzaken. Duurdere grondstoffen spelen een belangrijke rol, maar dat is slechts een deel van het verhaal. Ook de stijgende energiekosten en de hoge lonen in de voedselindustrie worden steeds vaker doorberekend aan de consument.
Daarnaast spelen mondiale factoren een rol. Klimaatverandering, geopolitieke spanningen en verstoringen in de logistieke keten dragen allemaal bij aan de prijsdruk. De cacao-industrie, bijvoorbeeld, heeft te maken met mislukte oogsten in West-Afrika, terwijl de koffieprijzen onder druk staan door tegenvallende productie in landen als Brazilië en Colombia.
Een andere belangrijke factor is de aanhoudende inflatie. Hoewel deze op macro-economisch niveau lijkt af te nemen, blijven de prijzen in de supermarkt opvallend hoog. “Inflatie heeft de neiging om zich te nestelen in de keten, vooral bij basisproducten,” legt Van Garderen uit. “Zelfs als de algemene inflatie daalt, zien we dat supermarkten de prijzen vaak niet laten zakken.”
Wat betekent dit voor consumenten?
Boodschappen doen is voor veel huishoudens al een uitdaging, en de nieuwe prijsverhogingen zullen de situatie alleen maar verslechteren. De verwachting is dat de inflatie hardnekkig zal blijven en dat prijsdalingen voorlopig niet in zicht zijn.
In januari 2024 lag de gemiddelde prijsstijging van supermarktproducten al op 3,3 procent ten opzichte van een jaar eerder. Over heel 2023 was er een vergelijkbare stijging, terwijl in 2022 – het eerste jaar na de coronapandemie – de voedselprijzen maar liefst 10 procent omhooggingen. Hoewel de stijging nu minder fors lijkt dan in voorgaande jaren, blijft de impact op het huishoudbudget aanzienlijk.
Huishoudens met een krap budget zullen extra goed moeten nadenken over hun uitgaven. Specialisten adviseren om slimmer boodschappen te doen, bijvoorbeeld door:
- Seizoensgebonden producten te kopen, die vaak goedkoper zijn dan geïmporteerde alternatieven.
- Meer aanbiedingen in de gaten te houden en groot in te slaan bij kortingen.
- Alternatieve merken of huismerken te proberen, die doorgaans voordeliger zijn dan A-merken.
- Producten langer houdbaar te maken door bijvoorbeeld brood en vlees in te vriezen.
Wat kunnen supermarkten doen?
Supermarkten staan voor een moeilijke keuze. Aan de ene kant willen ze hun klanten niet afschrikken met torenhoge prijzen, maar aan de andere kant moeten ze hun eigen kosten ook dekken. Grote supermarktketens onderhandelen met leveranciers om de prijsstijgingen zo veel mogelijk te beperken, maar dat lukt niet altijd.
Sommige ketens proberen de klap op te vangen door meer te investeren in huismerken, die vaak goedkoper zijn dan de bekende A-merken. Daarnaast worden er vaker promotieacties opgezet om klanten tegemoet te komen.
Echter, consumenten moeten realistisch blijven. De kans dat supermarktprijzen de komende maanden weer dalen, is klein. “Prijsverhogingen werken vaak blijvend door in de keten. Wat duurder wordt, wordt zelden weer goedkoper,” aldus Van Garderen.
Blijvende onzekerheid over voedselprijzen
Een van de grootste uitdagingen op de wereldwijde voedselmarkt is de onzekerheid. De productie van veel voedingsmiddelen is afhankelijk van weersomstandigheden, energieprijzen en politieke ontwikkelingen. Een mislukte graanoogst in Oekraïne of een staking in een grote haven kan grote gevolgen hebben voor de wereldwijde voedselprijzen.
Ook handelsbeperkingen en protectionistische maatregelen spelen een rol. Zo heeft India recent de export van rijst beperkt, wat wereldwijd voor prijsstijgingen heeft gezorgd. In veel landen zijn overheden en beleidsmakers dan ook bezig met strategieën om voedselprijzen onder controle te houden, maar voor de gemiddelde consument blijft het lastig om grip te krijgen op de situatie.
Wat kunnen we verwachten?
De voorspellingen van ING wijzen erop dat consumenten zich moeten voorbereiden op een blijvende stijging van de supermarktprijzen in 2024. Producten zoals zuivel, koffie en chocolade worden flink duurder, en dit zal naar verwachting ook andere productcategorieën beïnvloeden.
Toch zijn er enkele lichtpuntjes. Supermarkten en fabrikanten zoeken naar innovatieve oplossingen om kosten te verlagen, zoals efficiëntere productiemethoden en alternatieve grondstoffen. Daarnaast kan een stabielere wereldeconomie ervoor zorgen dat sommige prijsstijgingen minder heftig uitvallen dan verwacht.
Voor nu is de boodschap echter duidelijk: boodschappen worden opnieuw duurder, en dat zal de consument in de portemonnee voelen. Of het nu gaat om een pak melk, een reep chocolade of een kop koffie in de ochtend, de stijgende prijzen zijn een realiteit waar niemand omheen kan.
Wil jij besparen op je boodschappen? Houd aanbiedingen in de gaten en wees creatief met je aankopen. Deel jouw beste bespaartips in de reacties!
Algemeen
Angstaanjagende voorspelling: onderzoekers berekenen wanneer aarde zonder zuurstof komt te zitten
Heb je je ooit afgevraagd hoe lang de aarde nog een planeet blijft waarop wij zonder nadenken kunnen ademhalen? Zuurstof lijkt zo vanzelfsprekend dat we er nauwelijks bij stilstaan. Toch is het allesbehalve een eeuwig gegeven. Wetenschappers hebben nu opnieuw gekeken naar de verre toekomst van onze planeet en komen tot een opvallende conclusie: de periode waarin de aarde een zuurstofrijke atmosfeer heeft, is eindig – en mogelijk korter dan we altijd dachten.
Onderzoekers van de Japanse Toho University en het Georgia Institute of Technology publiceerden onlangs een studie in het gerenommeerde wetenschappelijke tijdschrift Nature Geoscience. In dat onderzoek probeerden zij te beantwoorden hoe de atmosfeer van de aarde zich op extreem lange termijn zal ontwikkelen. Hun focus lag daarbij op één cruciale vraag: hoe lang blijft onze planeet geschikt voor complex leven dat afhankelijk is van zuurstof?
Een fundamentele bouwsteen van leven
Zuurstof speelt een centrale rol in vrijwel alles wat wij als leven kennen. Mensen, dieren en de meeste planten zijn volledig afhankelijk van deze gasvormige stof. Toch was de aarde niet altijd een zuurstofrijke wereld. Miljarden jaren geleden zag onze planeet er totaal anders uit: weinig zuurstof, veel methaan en een atmosfeer die voor mensen dodelijk zou zijn geweest.
Pas zo’n 2,5 miljard jaar geleden veranderde dat drastisch, tijdens wat wetenschappers het ‘Great Oxidation Event’ noemen. Door de opkomst van fotosynthetische organismen – voorlopers van planten en algen – begon zuurstof zich langzaam op te hopen in de atmosfeer. Dat proces legde uiteindelijk de basis voor complex leven, waaronder de mens.
Maar die zuurstofrijke fase blijkt volgens onderzoekers geen permanente toestand.
De rol van CO₂ en de zon
Kazumi Ozaki, assistent-professor aan de Toho University en hoofdauteur van de studie, legt uit dat wetenschappers al lange tijd nadenken over de levensduur van de biosfeer. Tot nu toe gingen veel modellen ervan uit dat de aarde over ongeveer twee miljard jaar onleefbaar zou worden voor complex leven. Niet door een plotselinge ramp, maar door een geleidelijk proces.
“De zon wordt langzaam maar zeker feller,” legt Ozaki uit. “Daardoor stijgt de temperatuur op aarde en verandert de koolstofcyclus.” Koolstofdioxide (CO₂), een essentieel ingrediënt voor fotosynthese, neemt daarbij langzaam af. Planten hebben CO₂ nodig om zuurstof te produceren. Minder CO₂ betekent uiteindelijk minder fotosynthese, en dus minder zuurstof.
Tot voor kort dachten onderzoekers dat dit proces vrij gelijkmatig zou verlopen en pas over circa twee miljard jaar tot grote problemen zou leiden. Maar het nieuwe onderzoek wijst op een andere, veel snellere ontwikkeling.
Een verrassend korte tijdlijn
Op basis van uitgebreide computermodellen concluderen Ozaki en zijn collega Christopher Reinhard dat de zuurstofrijke atmosfeer waarschijnlijk al over ongeveer één miljard jaar instort. Dat is grofweg de helft van de tijd die eerder werd aangenomen.
Voor het onderzoek bouwden de wetenschappers een complex model van de aarde waarin klimaat, geochemische processen en biologische activiteit met elkaar werden verbonden. Omdat processen op zulke lange tijdschalen enorm onzeker zijn, lieten ze het model meer dan 400.000 keer draaien. Elke simulatie had net iets andere uitgangspunten.
Toch kwam er een opvallend consistent resultaat uit: rond het punt van één miljard jaar in de toekomst treedt er een snelle verandering op, die de onderzoekers omschrijven als een periode van “snelle deoxygenatie”.
Terug naar een oeroude aarde
Tijdens die deoxygenatie zal het zuurstofgehalte in de atmosfeer drastisch dalen. Volgens de studie zal de aarde dan meer gaan lijken op haar toestand van vóór het Great Oxidation Event. De lucht zal rijk zijn aan methaan, arm aan koolstofdioxide en vrijwel geen zuurstof meer bevatten. Ook de ozonlaag, die ons nu beschermt tegen schadelijke straling van de zon, zal verdwijnen.
“Het wordt waarschijnlijk een wereld waarin alleen eenvoudige, anaerobe levensvormen kunnen bestaan,” aldus Ozaki. Dat zijn organismen die geen zuurstof nodig hebben, zoals bacteriën die we vandaag de dag vooral kennen uit extreme omgevingen.
Voor complex leven, zoals planten, dieren en mensen, betekent dat het einde. Niet door een plotselinge ramp, maar door een geleidelijk proces dat onomkeerbaar is.
Zuurstof is maar tijdelijk
Een van de meest opvallende conclusies uit de studie is dat de huidige zuurstofrijke fase van de aarde slechts een relatief klein deel vormt van haar totale levensduur. De onderzoekers schatten dat deze fase mogelijk maar 20 tot 30 procent van de geschiedenis van de planeet beslaat.
Dat inzicht heeft ook gevolgen voor de zoektocht naar buitenaards leven. Veel wetenschappers speuren naar planeten met zuurstof in hun atmosfeer, omdat dat wordt gezien als een sterke aanwijzing voor leven. Maar als zuurstof slechts tijdelijk voorkomt, betekent dat dat een planeet zonder zuurstof niet per se levenloos hoeft te zijn – en andersom.
Geen reden tot paniek, wel tot verwondering
Hoewel een miljard jaar in menselijke termen onvoorstelbaar ver weg is, maakt het onderzoek duidelijk dat zelfs de meest fundamentele voorwaarden voor leven niet eeuwig zijn. De aarde is geen statisch systeem, maar een dynamische planeet die voortdurend verandert.
Voor ons dagelijks leven verandert er niets. De mensheid hoeft zich geen zorgen te maken over een naderend zuurstoftekort. Toch nodigt deze kennis uit tot bescheidenheid. Het onderstreept hoe bijzonder het huidige moment in de geschiedenis van de aarde is: een korte periode waarin complex leven kan bloeien.
Het onderzoek van Ozaki en Reinhard laat zien dat onze leefomgeving het resultaat is van een unieke samenloop van omstandigheden. Zuurstof, zonlicht, temperatuur en biologische processen zijn in balans – maar niet voor altijd.
En misschien is dat juist de grootste les: dat wat vanzelfsprekend voelt, in werkelijkheid een tijdelijk cadeau is van een planeet in voortdurende verandering.