Formatie loopt compleet vast: Sybrand Buma slaat alarm en roept grootste partijen opnieuw bijeen

De formatie in Den Haag zit volledig op slot. Dat heeft informateur Sybrand Buma laten weten na dagen van intensieve gesprekken met partijen uit de Tweede Kamer. Volgens hem is er momenteel geen enkele meerderheidsvariant die op voldoende steun kan rekenen, en ook een minderheidskabinet lijkt voorlopig onhaalbaar.

Het nieuws wordt gezien als een stevige tegenslag voor Nederland, waar de behoefte aan een stabiel kabinet met de dag groter lijkt te worden. Morgen spreekt Buma opnieuw met de grootste partijen in de hoop dat er alsnog beweging komt.

“Geen werkzame meerderheidsvariant”

In een schriftelijke toelichting zei Buma dat hij geen levensvatbare combinatie ziet die een meerderheid kan vormen. Zijn woorden zijn helder en weinig hoopgevend:

“De afgelopen dagen is gebleken dat er geen werkzame meerderheidsvariant is die op meerderheidssteun in de Tweede Kamer kan rekenen. Ook een minderheidsvariant heeft niet voldoende steun om aan het werk te gaan.”

Daarmee bevestigt hij wat achter de schermen al langer werd vermoed: de politieke puzzel van dit moment is ongekend ingewikkeld. Verschillende partijen sluiten elkaar uit, vertrouwenskwesties lopen op en de bereidheid tot concessies lijkt beperkt.

Vijf grootste partijen terug aan tafel—zonder de PVV

Buma heeft de fractievoorzitters van de vijf grootste partijen opnieuw uitgenodigd voor overleg. De PVV maakt geen deel uit van deze gesprekronde. De informateur wil samen met de overige grote partijen onderzoeken welke opties er nog op tafel liggen.

“Uiteindelijk moet er een kabinet komen,” benadrukt Buma.
Daarmee onderstreept hij dat hij ondanks de impasse blijft zoeken naar mogelijkheden.

De uitnodiging aan vijf partijen geeft aan dat hij meerdere richtingen wil verkennen. Toch is de sfeer verre van optimistisch.

Waarom een meerderheidskabinet niet mogelijk lijkt

De formatie stokt vooral omdat twee sleutelpartijen lijnrecht tegenover elkaar staan: de VVD wil niet samenwerken met GroenLinks–PvdA, wat meteen een groot aantal opties uitsluit.

Ook andere combinaties leveren problemen op:

• Een centrumlinkse variant komt niet van de grond omdat centrumrechtse partijen onvoldoende vertrouwen hebben.

• Een coalitie met partijen die samen nét geen meerderheid hebben, blijkt eveneens onhaalbaar vanwege ontbrekende steun van andere fracties.

Volgens Buma is er op dit moment simpelweg geen realistische meerderheid te creëren zonder dat partijen over hun eigen schaduwen stappen. En dat laatste gebeurt nog niet.

Minderheidskabinet evenmin levensvatbaar

Een minderheidskabinet met VVD, D66 en CDA, een optie die in eerdere formaties weleens als noodscenario werd genoemd, lijkt evenmin kansrijk. GroenLinks–PvdA en JA21 willen geen gedoogsteun toezeggen, terwijl die steun volgens Buma cruciaal is voor de stabiliteit van zo’n constructie.

Veel partijen vinden dat er te veel grote uitdagingen liggen om met een fragiel kabinet aan de slag te gaan. Zonder een brede basis vrezen zij dat besluiten te snel zullen vastlopen in de Kamer.

Centrumrechts kabinet uitgesloten

Een centrumrechts kabinet, een voorkeur van VVD-leider Dilan Yeşilgöz, blijkt eveneens onmogelijk. Een combinatie van VVD, D66, CDA en JA21 zou op 75 zetels komen — precies eentje te weinig voor een meerderheid.

Daarnaast heeft D66 aangegeven dat het bezwaren heeft tegen nauwe samenwerking met JA21, waardoor deze route al snel als politiek onhaalbaar werd beschouwd.

Toenemende spanningen tussen partijen

Naast de inhoudelijke blokkades spelen emoties en politieke verwijten een steeds grotere rol. Aan de onderhandelingstafel neemt de spanning toe, en volgens Buma bestaat de kans dat discussies morgen fel zullen worden.

GroenLinks-PvdA-leider Jesse Klaver uitte stevige kritiek richting de VVD en sprak over wat hij omschreef als ‘arrogantie van de macht’. Zulke uitspraken maken de onderhandelingssfeer niet makkelijker en illustreren hoe diep het wantrouwen inmiddels zit.

Buma zelf vindt dat partijen bereid moeten zijn om risico’s te nemen.
“Anders komt de formatie niet verder,” zegt hij.

Dat klinkt als een waarschuwing: wie geen ruimte geeft, loopt het risico dat Nederland nog maanden zonder kabinet blijft.

D66 en CDA noemen de formatie “ingewikkeld”

Na recente gesprekken met Buma lieten zowel Rob Jetten (D66) als Henri Bontenbal weten dat zij de situatie ingewikkeld vinden. Geen van beiden ziet op dit moment een duidelijke route naar samenwerking die wél op voldoende steun kan rekenen.

Beide partijleiders lijken bereid mee te denken, maar benadrukken dat elke optie botst op fundamentele blokkades tussen andere partijen. De situatie vraagt volgens hen om realisme én creativiteit — twee elementen die nog lastig samenkomen aan de formatietafel.

Waarom deze formatie zo complex is

Deze formatie is een van de moeilijkste in jaren, en dat is geen toeval. De politieke landschap is sterk gefragmenteerd, partijen hebben in verkiezingstijd uitgesproken beloften gedaan en onderlinge relaties werden in de loop der jaren steeds ingewikkelder.

Enkele oorzaken:

• Veel partijen hebben harde uitsluitingen uitgesproken, waardoor de bewegingsruimte klein is.

• Idealistische verschillen tussen partijen zijn groter dan voorheen, met name op klimaat, migratie en financiën.

• Politiek wantrouwen speelt een grote rol na meerdere crisisjaren en gevallen kabinetten.

• Complexe maatschappelijke uitdagingen, zoals betaalbaarheid, zorg, woningbouw en veiligheid, vragen een stabiel kabinet — maar dat lijkt juist moeilijk te vormen.

Het resultaat: Nederland wacht op een coalitie die tegelijk sterk, stabiel en breed gedragen moet zijn, terwijl de Kamer scherper verdeeld is dan ooit.

Wat staat Buma te doen?

De informateur staat voor een enorme uitdaging. Zijn taak is om een route te vinden die:

1. Politiek haalbaar is — dus gesteund door minimaal 76 Kamerleden.

2. Stabiel is — zodat het kabinet niet bij de eerste de beste spanning valt.

3. Breed gedragen wordt — zeker gezien de grote maatschappelijke dossiers.

Morgen volgt een nieuw overleg met de grootste partijen. Buma hoopt dat zij bereid zijn om verder te denken dan vertrouwde lijnen. Hij benadrukt dat tijd geen luxe is: Nederland heeft een kabinet nodig om belangrijke beslissingen te kunnen nemen.

Wat betekent dit voor Nederland?

De politieke impasse komt op een moment dat veel Nederlanders behoefte hebben aan stabiliteit en richting. Thema’s als wonen, energie, gezondheidszorg en veiligheid wachten niet op een oplossing. Zonder nieuwe ministers en een helder akkoord blijven beslissingen uit of beperkt in kracht.

Daarom groeit buiten Den Haag de onrust. Werkgevers, maatschappelijke organisaties en gemeenten vragen om duidelijkheid.

Als de gesprekken morgen opnieuw vastlopen, kan dat betekenen dat:

• een nieuwe informateur wordt gevraagd;

• een geheel nieuwe richting moet worden verkend;

• of partijen gedwongen worden om alsnog over hun eigen schaduwen heen te stappen.

Een cruciale dag in zicht

De formatie bevindt zich op een kantelpunt. Volgens Buma is iedere route voorlopig geblokkeerd, maar ligt de verantwoordelijkheid nu bij de grootste partijen om beweging te creëren. Morgen wordt duidelijk of er daadwerkelijk ruimte is voor nieuwe compromissen — of dat Nederland afstevent op een langdurige politieke patstelling.

Wat vaststaat: zonder bereidheid tot samenwerking wordt er geen kabinet gevormd. En juist dat is de boodschap die Buma nogmaals onderstreept.